"ދިޔޯ އަކީ ކޮބައި ހެއްޔެވެ؟" ކުރީގެ ނޫސްވެރިޔާ އަދި ލިއުންތެރިޔާ ހޯރަފުށީ މުހައްމަދު ސަލީމާ ގިނަ މީހުން އެ ސުވާލު މިހާރު ކުރާނެ އެވެ. އޭނާ އަށް އެއީ އުނދަގޫ ސުވާލެއް ނޫނެވެ. ރާއްޖޭގެ ތާރީޚުގެ ބައެއް ސަފުހާތަކުން ތިލަވި ހިޔާލުތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކުރައްވައި، ސަލީމް ލިއުއްވި ތާރީޚީ، ލޯބީގެ ވާހަކައިގެ ނަމަކީ "ދިޔޯ" އެވެ.
"ދިވެހި ބަހުގެ ރަދީފްގައި ދިޔޯގެ މާނައަކީ ރީތި އަންހެނާ. މި ވާހަކަ ބިނާކޮށްފައި އޮންނާނީ ރީތި އަންހެނަކާއި އޭނާގެ ލޯބިވެރިޔާގެ މައްޗަށް،" ސަލީމް ވިދާޅުވި އެވެ. "މި ވާހަކައިގެ ޒަމާން ނުވަތަ 'ފްރޭމަ'ކަށް ހެދީ ދިވެހި ތާރީޚު ދުށް މުހިންމު ދުވަސްވަރެއް."
އެ ދުވަސްވަރެއް ކަމަށް ސަލީމް ނެންގެވީ ހިޖުރައިން 1161 އިން 1167 އާ ދެމެދެވެ. އެއީ ހޮޅިން ރާއްޖެ ހިފައި، ރަސްގެފާނު މުކައްރަމް މުޙަންމަދު ޢިމާދުއްދީން ރަހީނުކުރި ދުވަސްވަރެވެ. ދިވެހި ރަސްކަލުން މަލިކުގެ ހުރަގެއެއްގައި ހައްޔަރުކޮށް، ހޮޅިން މާލޭގައި ހިންގި އަނިޔާވެރި ވެރިކަން، ހިނގާ ދިޔަ ދުވަސްވަރެވެ. އެ ރަދުންގެ ދެ ލޯފުޅު ކޮނެލާ ތަބަކެއްގައި ޢަލީ ރާޖާއަށް ހަދިޔާކުރި ވާހަކަ، "ދިޔޯ"ގައި ސަލީމް ގެނެސްދެއްވާފައިވެ އެވެ.
އެދުވަސްވަރު މުލީގޭ ދޮންޙަސަން މަނިކުފާނު، ހޮޅިންގެ އަތުން ރާއްޖެ މިނިވަންކުރެއްވި އެވެ. އެކަމަކު ރާއްޖޭގެ އުތުރުގައި ހޮޅިންގެ ގަދަކަން ދައްކައި ދޮނަކުޅީގައި ކިއްލާއެއް ހެދި އެވެ. ހދ. ހަނިމާދުއަށް އަރައި އެރަށް ހިފަން ވެސް މަސައްކަތް ކުރި އެވެ. ހޮޅިންގެ އެ ލަޝްކަރު ފަހާލަން ދެވަނަ ހަނގުރާމައެއް ވެސް ދޮން ޙަސަން މަނިކުފާނަށް ކުރައްވަން ޖެހުނެވެ. އެއީ ފަރަންސޭސި ކުލީ ސިފައިންގެ މަދަދާ އެކުގަ އެވެ. "ދިޔޯ"ގައި އެ ހަނގުރާމަ ވެސް ސަލީމް ސިފަކޮށްދެއްވި އެވެ.
ހއ. ދިއްދޫން މާލެ ދާން ފުރި ދިއްދޫ "އާރޯ ބައްތެލި" ހއ. އުތީމުން ފުރަން ތިބި ބަޔަކު އަރުވަން މަޑުކޮށްލި މަންޒަރާއި ވާހަކައިގެ ރީތި ބަތަލާ ނުވަތަ "ދިޔޯ" އެ ބައްތެއްޔަށް އަރަންވެގެން ފައިގެ ކުޑަކަޅުވާއާ ހަމައަށް ފޭލި ހިއްލާލި މަންޒަރުން ދިއްދޫގެ ޒުވާން ފިރިހެންކުއްޖާ މުޙަންމަދުގެ ހިތް ކަތިލި އެވެ. ވާހަކަ ފެށެނީ އެހާ ހިސާބުންނެވެ.
މި ވާހަކައިގެ ބަތަލާ އާއި ބަތަލްގެ ލޯބީގެ ޙަޔާތް، ސަލީމް ބިނާކުރެއްވީ، ގައުމިއްޔަތާއި މިނިވަންކަމުގެ ޖޯޝް ހުރި ދެ ޝަޚްސިއްޔަތުންގެ ގޮތުގަ އެވެ. މުޅި ވާހަކައިގައި ވެސް އެ ޝަޚްސީ ސިފަ، އެމީހުންގެ ކިބައިން ގެއްލިގެނެއް ނުދެ އެވެ. ތަފާތު އެކި ހާލަތުތަކުގެ ތެރޭގައި ވެސް ލިޔުންތެރިޔާ، އެކަމަށް ސަމާލުކަން ދެއްވާފައިވެ އެވެ.
ނެޝަނަލް އާޓް ގެލެރީގައި "ދިޔޯ" ނެރެން ބޭއްވި ހަފުލާގައި ސަލީމް ވިދާޅުވީ ދިވެހި ތާރީޚު ދުށް މުހިންމު ދުވަސްވަރެއް އޭނާ އަށް ކުރެއްވުނު އެންމެ ރަނގަޅަކަށް ސިފަކޮށްދެއްވާފައި ވާނެ ކަމަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އެޒަމާނުގެ ދަތުރުފަތުރުގެ އާދަކާދަތަކެވެ. ދިވެހިންގެ ދިރިއުޅުމެވެ. ދިވެހިންގެ ކާނާ އެވެ. ތަޢުލީމީ ހާލަތެވެ. ރަށްވެހިކަމެވެ. ގައުމިއްޔަތުގެ ރޫޙެވެ. މިނިވަންކަމަށް ދިވެހި ދަރިން ވީ ބޮޑު ގުރުބާނީ އެވެ. ވެރިރަށް މާލޭގެ ބޮޑު ބައެއް ހޮޅިންގެ އެ ހަނގުރާމާގައި އަނދައިގެން ދިޔަ ހާދިސާ އެވެ. ރާއްޖެ ދުށް ބިންހެލުމެވެ. ރަށްފުށުގެ ދިރިއުޅުމެވެ. ބޮޑު ތިލަދުންމަތި، ޢަލީރާޖާގެ ޝިކާރައަކަށް ވެގެން ދިޔަ ގޮތެވެ.
ދިވެހި ތާރީޚުގެ މުހިންމު ސަފުހާއެއްގެ ތެރެއިން ލޯބީގެ ހިޔާލީ ވާހަކަތައް ލިއުމަކީ ދިވެހި ލިއުންތެރިންގެ އާދައެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު ސަލީމް މިވަނީ އެ މަސައްކަތް ފައްޓަވައިފަ އެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި "ދިޔޯ" އަކީ ހަމައެކަނި މުނިފޫހިފިލުވުމެއް ނޫނެވެ. އެއީ ދިވެހި ތާރީޚުގެ މައުލޫމާުތުތަކެއް ވެސް ލިބިގަތުމެވެ.
"ދިވެހި ބަހުގެ ރަދީފްގައި ދިޔޯގެ މާނައަކީ ރީތި އަންހެނާ. މި ވާހަކަ ބިނާކޮށްފައި އޮންނާނީ ރީތި އަންހެނަކާއި އޭނާގެ ލޯބިވެރިޔާގެ މައްޗަށް،" ސަލީމް ވިދާޅުވި އެވެ. "މި ވާހަކައިގެ ޒަމާން ނުވަތަ 'ފްރޭމަ'ކަށް ހެދީ ދިވެހި ތާރީޚު ދުށް މުހިންމު ދުވަސްވަރެއް."
އެ ދުވަސްވަރެއް ކަމަށް ސަލީމް ނެންގެވީ ހިޖުރައިން 1161 އިން 1167 އާ ދެމެދެވެ. އެއީ ހޮޅިން ރާއްޖެ ހިފައި، ރަސްގެފާނު މުކައްރަމް މުޙަންމަދު ޢިމާދުއްދީން ރަހީނުކުރި ދުވަސްވަރެވެ. ދިވެހި ރަސްކަލުން މަލިކުގެ ހުރަގެއެއްގައި ހައްޔަރުކޮށް، ހޮޅިން މާލޭގައި ހިންގި އަނިޔާވެރި ވެރިކަން، ހިނގާ ދިޔަ ދުވަސްވަރެވެ. އެ ރަދުންގެ ދެ ލޯފުޅު ކޮނެލާ ތަބަކެއްގައި ޢަލީ ރާޖާއަށް ހަދިޔާކުރި ވާހަކަ، "ދިޔޯ"ގައި ސަލީމް ގެނެސްދެއްވާފައިވެ އެވެ.
އެދުވަސްވަރު މުލީގޭ ދޮންޙަސަން މަނިކުފާނު، ހޮޅިންގެ އަތުން ރާއްޖެ މިނިވަންކުރެއްވި އެވެ. އެކަމަކު ރާއްޖޭގެ އުތުރުގައި ހޮޅިންގެ ގަދަކަން ދައްކައި ދޮނަކުޅީގައި ކިއްލާއެއް ހެދި އެވެ. ހދ. ހަނިމާދުއަށް އަރައި އެރަށް ހިފަން ވެސް މަސައްކަތް ކުރި އެވެ. ހޮޅިންގެ އެ ލަޝްކަރު ފަހާލަން ދެވަނަ ހަނގުރާމައެއް ވެސް ދޮން ޙަސަން މަނިކުފާނަށް ކުރައްވަން ޖެހުނެވެ. އެއީ ފަރަންސޭސި ކުލީ ސިފައިންގެ މަދަދާ އެކުގަ އެވެ. "ދިޔޯ"ގައި އެ ހަނގުރާމަ ވެސް ސަލީމް ސިފަކޮށްދެއްވި އެވެ.
ހއ. ދިއްދޫން މާލެ ދާން ފުރި ދިއްދޫ "އާރޯ ބައްތެލި" ހއ. އުތީމުން ފުރަން ތިބި ބަޔަކު އަރުވަން މަޑުކޮށްލި މަންޒަރާއި ވާހަކައިގެ ރީތި ބަތަލާ ނުވަތަ "ދިޔޯ" އެ ބައްތެއްޔަށް އަރަންވެގެން ފައިގެ ކުޑަކަޅުވާއާ ހަމައަށް ފޭލި ހިއްލާލި މަންޒަރުން ދިއްދޫގެ ޒުވާން ފިރިހެންކުއްޖާ މުޙަންމަދުގެ ހިތް ކަތިލި އެވެ. ވާހަކަ ފެށެނީ އެހާ ހިސާބުންނެވެ.
މި ވާހަކައިގެ ބަތަލާ އާއި ބަތަލްގެ ލޯބީގެ ޙަޔާތް، ސަލީމް ބިނާކުރެއްވީ، ގައުމިއްޔަތާއި މިނިވަންކަމުގެ ޖޯޝް ހުރި ދެ ޝަޚްސިއްޔަތުންގެ ގޮތުގަ އެވެ. މުޅި ވާހަކައިގައި ވެސް އެ ޝަޚްސީ ސިފަ، އެމީހުންގެ ކިބައިން ގެއްލިގެނެއް ނުދެ އެވެ. ތަފާތު އެކި ހާލަތުތަކުގެ ތެރޭގައި ވެސް ލިޔުންތެރިޔާ، އެކަމަށް ސަމާލުކަން ދެއްވާފައިވެ އެވެ.
ނެޝަނަލް އާޓް ގެލެރީގައި "ދިޔޯ" ނެރެން ބޭއްވި ހަފުލާގައި ސަލީމް ވިދާޅުވީ ދިވެހި ތާރީޚު ދުށް މުހިންމު ދުވަސްވަރެއް އޭނާ އަށް ކުރެއްވުނު އެންމެ ރަނގަޅަކަށް ސިފަކޮށްދެއްވާފައި ވާނެ ކަމަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އެޒަމާނުގެ ދަތުރުފަތުރުގެ އާދަކާދަތަކެވެ. ދިވެހިންގެ ދިރިއުޅުމެވެ. ދިވެހިންގެ ކާނާ އެވެ. ތަޢުލީމީ ހާލަތެވެ. ރަށްވެހިކަމެވެ. ގައުމިއްޔަތުގެ ރޫޙެވެ. މިނިވަންކަމަށް ދިވެހި ދަރިން ވީ ބޮޑު ގުރުބާނީ އެވެ. ވެރިރަށް މާލޭގެ ބޮޑު ބައެއް ހޮޅިންގެ އެ ހަނގުރާމާގައި އަނދައިގެން ދިޔަ ހާދިސާ އެވެ. ރާއްޖެ ދުށް ބިންހެލުމެވެ. ރަށްފުށުގެ ދިރިއުޅުމެވެ. ބޮޑު ތިލަދުންމަތި، ޢަލީރާޖާގެ ޝިކާރައަކަށް ވެގެން ދިޔަ ގޮތެވެ.
ދިވެހި ތާރީޚުގެ މުހިންމު ސަފުހާއެއްގެ ތެރެއިން ލޯބީގެ ހިޔާލީ ވާހަކަތައް ލިއުމަކީ ދިވެހި ލިއުންތެރިންގެ އާދައެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު ސަލީމް މިވަނީ އެ މަސައްކަތް ފައްޓަވައިފަ އެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި "ދިޔޯ" އަކީ ހަމައެކަނި މުނިފޫހިފިލުވުމެއް ނޫނެވެ. އެއީ ދިވެހި ތާރީޚުގެ މައުލޫމާުތުތަކެއް ވެސް ލިބިގަތުމެވެ.
No comments:
Post a Comment